Batu apung atau pumice ialah sejenis batu yang berwarna terang, mengandungi buih yang diperbuat daripada gelembung berdinding kaca, dan biasanya disebut sebagai kaca gunung berapi silikat.
Batuan ini terbentuk oleh magma berasid melalui tindakan letusan gunung berapi yang mengeluarkan bahan ke udara; kemudian menjalani pengangkutan mendatar dan terkumpul sebagai batuan piroklastik.
Batu apung mempunyai sifat versikular yang tinggi, mengandungi sejumlah besar sel (struktur selular) disebabkan oleh pengembangan buih gas asli yang terkandung di dalamnya, dan secara umumnya ditemui sebagai bahan lepas atau serpihan dalam breksi gunung berapi. Manakala mineral yang terkandung dalam batu apung ialah feldspar, kuarza, obsidian, cristobalite, dan tridimit.
Pumice berlaku apabila magma berasid naik ke permukaan dan tiba-tiba bersentuhan dengan udara luar. Buih kaca asli dengan / gas yang terkandung di dalamnya mempunyai peluang untuk melarikan diri dan magma membeku secara tiba-tiba, batu apung umumnya wujud sebagai serpihan yang dikeluarkan semasa letusan gunung berapi berkisar dari kerikil hingga batu.
Pumice biasanya berlaku sebagai cair atau larian, bahan lepas atau serpihan dalam breksi gunung berapi.
Pumice juga boleh dibuat dengan memanaskan obsidian, supaya gas keluar. Pemanasan dilakukan pada obsidian dari Krakatoa, suhu yang diperlukan untuk menukar obsidian kepada batu apung purata 880oC. Graviti tentu obsidian yang asalnya 2.36 turun kepada 0.416 selepas rawatan, oleh itu ia terapung di dalam air. Batu apung ini mempunyai sifat hidraulik.
Pumice ialah tekstur putih ke kelabu, kekuningan hingga merah, vesikular dengan saiz orifis, yang berbeza-beza berhubung antara satu sama lain atau tidak kepada struktur hangus dengan orifis berorientasikan.
Kadang-kadang lubang itu dipenuhi dengan zeolit/kalsit. Batu ini tahan terhadap embun beku (fros), tidak begitu higroskopik (air sedutan). Mempunyai sifat pemindahan haba yang rendah. Kekuatan tekanan antara 30 – 20 kg/cm2. Komposisi utama mineral silikat amorfus.
Berdasarkan cara pembentukan (desposisi), taburan saiz zarah (serpihan) dan bahan asal, mendapan batu apung dikelaskan seperti berikut:
Sub-kawasan
Sub-akueus
Ardante baru; iaitu mendapan yang terbentuk oleh aliran keluar mendatar gas dalam lava, menghasilkan campuran serpihan pelbagai saiz dalam bentuk matriks.
Hasil deposit semula (deposit semula)
Daripada metamorfosis, hanya kawasan yang agak gunung berapi akan mempunyai mendapan batu apung yang ekonomik. Umur geologi bagi mendapan ini adalah antara Tertiari dan sekarang. Gunung berapi yang aktif semasa zaman geologi ini termasuk pinggir Lautan Pasifik dan laluan menuju dari Laut Mediterranean ke Himalaya dan kemudian ke India Timur.
Batuan yang serupa dengan batu apung lain ialah batu apung dan vulkanik. Pumisit mempunyai komposisi kimia yang sama, asal pembentukan dan struktur kaca seperti batu apung. Perbezaannya hanya dalam saiz zarah, iaitu lebih kecil daripada diameter 16 inci. Batu apung didapati agak hampir dengan tempat asalnya, manakala batu apung telah diangkut oleh angin untuk jarak yang agak jauh, dan dimendapkan dalam bentuk pengumpulan abu bersaiz halus atau sebagai sedimen tuf.
Cinder gunung berapi mempunyai serpihan vesikular kemerahan hingga hitam, yang dimendapkan semasa letusan batuan basaltik daripada letusan gunung berapi. Kebanyakan mendapan cinder didapati sebagai serpihan alas tidur kon berdiameter antara 1 inci hingga beberapa inci.
Potensi Batu Apung Indonesia
Di Indonesia, kehadiran batu apung selalu dikaitkan dengan siri gunung berapi Quaternary hingga Tertiary. Pengedarannya meliputi kawasan Serang dan Sukabumi (Jawa Barat), Pulau Lombok (NTB) dan Pulau Ternate (Maluku).
Potensi endapan batu apung yang mempunyai signifikansi ekonomi dan cadangan yang sangat besar terdapat di Pulau Lombok, Nusa Tenggara Barat, Pulau Ternate, Maluku. Jumlah rizab yang diukur di kawasan itu dianggarkan lebih daripada 10 juta tan. Di kawasan Lombok, eksploitasi batu apung telah dilakukan sejak lima tahun lalu, manakala di Ternate eksploitasi hanya dilakukan pada tahun 1991.