Pomza ýa-da pomza, reňkli açyk, aýna diwarly köpürjiklerden ýasalan köpük we adatça silikat wulkan aýnasy diýlip atlandyrylýan gaýanyň bir görnüşidir.
Bu gaýalar kislotaly magma bilen howada material çykarýan wulkanyň atylmagy netijesinde emele gelýär; soň gorizontal transportdan geçýär we piroklastiki gaýa hökmünde ýygnanýar.
Pomisanyň ýokary derejeli häsiýetleri bar, içindäki tebigy gaz köpüginiň giňelmegi sebäpli köp sanly öýjükleri (öýjükli gurluş) öz içine alýar we wulkan breksiýasynda boş material ýa-da bölek hökmünde tapylýar. Pomisanyň düzümindäki minerallar feldspar, kwars, obsidian, kristobalit we tridimitdir.
Düwürtik kislotaly magma ýer ýüzüne çykyp, birden daşarky howa bilen gatnaşyga girende ýüze çykýar. Içindäki / gazly tebigy aýna köpükden gaçmaga mümkinçilik bar we magma birden doňup başlaýar, wulkan atylmagy wagtynda çyglydan gaýa çenli ululykda bölekler ýaly pomza bar.
Pomza köplenç wulkan breksiýalarynda ereýän ýa-da akýan, boş material ýa-da bölek hökmünde ýüze çykýar.
Pomza, gazyň gaçmagy üçin obsidian gyzdyrmak arkaly hem ýasalyp bilner. Krakatoa şäherinden obsidian üstünde geçirilen ýylylyk, obsidiany pomza öwürmek üçin zerur bolan temperatura ortaça 880 ° C bolýar. Ilkibaşda 2.36 bolan obsidianyň agyrlyk güýji bejergiden soň 0.416-a düşdi, şonuň üçin suwda ýüzýär. Bu pomza daşynyň gidrawliki aýratynlyklary bar.
Pomza ak-çal reňkde, sarymtyl-gyzyl reňkde, biri-birine baglylykda üýtgeýär ýa-da ugrukdyrylan nagyşlar bilen ýakylmadyk gurluşa görä üýtgeýär.
Käwagt deşik zeolit / kalsit bilen doldurylýar. Bu daş gigroskopiki (emýän suw) däl-de, doňan çyglara (aýaz) çydamly. Pes ýylylyk geçiriji häsiýetlere eýe. 30 – 20 kg / sm2 aralygyndaky basyş güýji. Amorf silikat minerallarynyň esasy düzümi.
Dörediş usulyna (çöketlige), bölejikleriň ululygyna (böleklere) we gelip çykyş materialyna esaslanyp, pomza ýataklary aşakdaky ýaly toparlara bölünýär:
-meýdan
Sub-suwly
Täze ardante; meselem, lavalarda gazlaryň keseligine çykmagy netijesinde emele gelen ýataklar, matrisa görnüşinde dürli ululykdaky bölekleriň garyndysyna sebäp bolýar.
Gaýtadan goýmagyň netijesi (gaýtadan goýmak)
Metamorfozdan diňe wulkan bolan ýerlerde tygşytly pomza ýataklary bolar. Bu ýataklaryň geologiki ýaşy Üçünji we häzirki döwürde. Bu geologiki döwürde işjeň bolan wulkanlara Pacificuwaş ummanyň gyrasy we Ortaýer deňzinden Gimalaý daglaryna, soňra bolsa Gündogar Hindistana barýan ýol bar.
Beýleki pomza meňzeş gaýalar pumisit we wulkan zynjyrydyr. Pumisit himiki düzümi, emele gelişiniň we aýna gurluşynyň pomza bilen deňdir. Tapawut diňe diametri 16 dýuýmdan kiçi bölejikleriň ululygyndadyr. Pumis gelip çykan ýerine has ýakyn tapylýar, pumisit bolsa ýel bilen ep-esli aralykda daşalýar we inçe kül ýygnamak görnüşinde ýa-da çökündi görnüşinde goýulýar.
Wulkan zynjyry, wulkan atylmagyndan bazaltik gaýanyň ýarylmagy wagtynda goýlan gara wezikulýar böleklerine gyzyl reňkde bolýar. Zolushka ýataklarynyň köpüsi, 1 dýuýmdan birnäçe dýuýma çenli konus düşek bölekleri hökmünde tapylýar.
Indoneziýa pomisiniň mümkinçiligi
Indoneziýada pomidoryň bolmagy elmydama dördünji wulkan bilen dörtlügiň bir hatary bilen baglanyşyklydyr. Onuň paýlanyşy Serang we Sukabumi (Günbatar Javaawa), Lombok adasy (NTB) we Ternate adasy (Maluku) sebitlerini öz içine alýar.
Ykdysady ähmiýete eýe we gaty uly ätiýaçlyklary bolan pomza ýataklarynyň potensialy Lombok adasynda, Günbatar Nusa Tenggara, Ternate adasy, Maluku. Sebitdäki ölçenen ätiýaçlyklaryň mukdary 10 million tonnadan gowrak diýlip çaklanylýar. Lombok sebitinde pomidor ekspluatasiýasy bäş ýyl mundan ozal amala aşyrylýar, Ternatda bolsa ekspluatasiýa diňe 1991-nji ýylda amala aşyrylýar.